ترس، استرس و هیجان در سگ ها
در این جلسه قصد داریم درباره سه مفهوم مهم در آموزش سگ یعنی استرس، ترس و هیجان صحبت کنیم. در این جلسه بررسی می‌کنیم که این سه عامل چه پیامدهایی دارند، آیا جزو ناهنجاری‌ها محسوب می‌شوند و چگونه می‌توان با آن‌ها برخورد کرد.
تعریف استرس
استرس زمانی رخ می‌دهد که یک جاندار در محیطی کاملا امن قرار دارد اما احساس ناامنی می‌کند. به‌عبارت‌دیگر، استرس حالتی ذهنی است که فرد در محیطی بی‌خطر، حس تهدید یا خطر را تجربه می‌کند. به‌عنوان مثال، وقتی وارد آسانسور می‌شوید و از آن می‌ترسید، این ترس واقعی نیست؛ چراکه آسانسور به‌طور کلی محیطی امن است و احتمال آسیب‌دیدگی در آن بسیار کم است. این حس ناامنی که شما تجربه می‌کنید، استرس نام دارد.
راهکار مقابله با استرس؛ حساسیت‌زدایی
خبر خوب این است که استرس همیشه قابل حل است. یکی از روش‌های موثر برای مقابله با استرس، حساسیت‌زدایی است. در این روش، به‌جای ایجاد حس ناخوشایند نسبت به عامل استرس‌زا، یک حس خوشایند را جایگزین می‌کنیم.
برای مثال، اگر از آسانسور احساس ناامنی دارید، می‌توان با ایجاد تجربه‌های مثبت در آسانسور، این استرس را کاهش داد و حس خوبی نسبت به آن ایجاد کرد. این فرآیند تدریجی بوده و در طول زمان می‌تواند استرس را به‌طور کامل از بین ببرد.
تعریف ترس
ترس، برخلاف استرس، یک احساس واقعی و جدی است که در موقعیت‌های خطرناک و تهدیدکننده تجربه می‌شود. به‌طور دقیق، ترس حالتی است که فرد نگران از دست دادن چیزی باارزش (مانند جان، سلامتی، یا عزیزان خود) است.
برای درک بهتر تفاوت میان ترس و استرس، به این مثال توجه کنید:
- اگر قرار باشد از یک ارتفاع بلند، همراه با تجهیزات ایمنی (مانند بانجی جامپینگ) بپرید، ممکن است احساس استرس کنید، اما خطر واقعی وجود ندارد.
- حال اگر از همان ارتفاع، بدون هیچ‌گونه تجهیزات ایمنی بپرید، این احساس دیگر استرس نیست؛ بلکه ترس است، زیرا ممکن است جان خود را از دست بدهید.
به‌عبارت دیگر، ترس یک واکنش به خطر واقعی است، درحالی‌که استرس ناشی از برداشت ذهنی ما از یک تهدید است.
تفاوت استرس و ترس در سگ‌ها
در مورد سگ‌ها نیز باید تفاوت میان استرس و ترس را به‌خوبی درک کنیم. بیشتر مواقعی که ما می‌گوییم سگمان می‌ترسد، در واقع سگ دچار استرس است، نه ترس واقعی. برای مثال، اگر سگی از صدای بلند یا محیط جدید احساس ناخوشایندی داشته باشد، این احساس استرس است که می‌توان آن را مدیریت و برطرف کرد.
تبدیل حس ناخوشایند به حس خوشایند
یکی از بهترین روش‌ها برای مقابله با استرس در سگ‌ها، تبدیل حس ناخوشایند به یک حس خوشایند است. برای این کار، می‌توان پاداش‌هایی را به‌عنوان جایگزین حس بد به سگ ارائه کرد.
فرض کنید شما از سوسک می‌ترسید. اگر هر بار که یک سوسک دیدید، کسی به شما مبلغی پول بدهد، به‌تدریج این حس ناخوشایند جای خود را به یک حس خوشایند می‌دهد. در مورد سگ‌ها نیز می‌توان از همین تکنیک استفاده کرد: با دادن پاداش در مواجهه با عامل استرس‌زا، می‌توان حس منفی را کاهش داد و آن را با یک حس مثبت جایگزین کرد.
حساسیت‌زدایی؛ راه‌حلی برای استرس‌های غیر واقعی
بسیاری از مشکلات رفتاری در سگ‌ها که ما آن‌ها را به‌عنوان “ترس” می‌شناسیم، در حقیقت استرس‌های غیر واقعی هستند. به‌طور مثال:
- سگ شما از صدای زنگ درب استرس می‌گیرد.
- سگ شما از سایر سگ‌ها یا افراد می‌ترسد.
- سگ شما از موتور سیکلت یا جاروبرقی واهمه دارد.
تمام این موارد قابل حل هستند و راهکار آن چیزی نیست جز حساسیت‌زدایی گام‌به‌گام.
تعریف حساسیت‌زدایی
حساسیت‌زدایی فرآیندی است که طی آن، جاندار به‌صورت تدریجی و با استفاده از انگیزه‌های مثبت، به منبع استرس خود نزدیک می‌شود و حس ناخوشایند را با حس خوشایند جایگزین می‌کند.
مراحل حساسیت‌زدایی
- شروع از فاصله امن: اگر سگ شما از چیزی می‌ترسد (مانند موتور سیکلت یا جاروبرقی)، نباید او را به‌یک‌باره با آن روبه‌رو کنید. ابتدا از فاصله‌ای که سگ احساس راحتی دارد شروع کنید.
- استفاده از انگیزه‌ها: در این مرحله، از چیزی که برای سگ ارزشمند است (مانند غذا یا اسباب‌بازی مورد علاقه‌اش) استفاده می‌کنیم. برای هر گام نزدیک شدن به عامل استرس‌زا، به سگ پاداش بدهید.
- پیشرفت تدریجی: هر روز یا هر جلسه، کمی فاصله را کاهش دهید. با این روش، سگ به‌تدریج حس ناخوشایند خود را از دست می‌دهد و آن را با حس خوشایند جایگزین می‌کند.
مثال عملی؛ حساسیت‌زدایی از جاروبرقی
اگر سگ شما از صدای جاروبرقی می‌ترسد:
- ابتدا جاروبرقی را خاموش در فاصله‌ای دور قرار دهید و به سگ اجازه دهید آن را بدون هیچ‌گونه تهدیدی بررسی کند.
- سپس در حضور سگ، جاروبرقی را بدون حرکت روشن کنید. اگر سگ آرام ماند، به او پاداش بدهید.
- به‌تدریج فاصله را کاهش دهید و جاروبرقی را روشن و خاموش کنید.
- در نهایت، جاروبرقی را با حرکات آرام و در نزدیکی سگ استفاده کنید تا به آن عادت کند.
- با این روش، سگ یاد می‌گیرد که منبع استرس او نه‌تنها تهدیدی ندارد، بلکه می‌تواند با دریافت پاداش، حس خوبی نیز داشته باشد.
مدیریت هیجان در سگ‌ها
هیجان یکی دیگر از رفتارهای رایج در سگ‌ها است که می‌تواند مشکلاتی را ایجاد کند. وقتی سگ هیجان‌زده می‌شود، رفتارهایی نشان می‌دهد که ممکن است برای شما ناخوشایند باشند، از جمله:
- پریدن روی شما هنگام ورود به خانه
- گاز گرفتن‌های بازیگوشانه
- ادرار کردن هنگام هیجان
هیجان چیست؟
هیجان حالتی است که سگ بدون آگاهی و به‌صورت غریزی واکنش نشان می‌دهد. برای مثال، ممکن است سگ شما هنگام دیدن شما پس از مدتی طولانی آن‌قدر خوشحال شود که کنترل خود را از دست داده و ادرار کند. به‌طور کلی هیجان به رفتارهایی اطلاق می‌شود که به صورت غریزی و ناآگاهانه در واکنش به یک محرک خاص اتفاق می‌افتد. این رفتارها ممکن است به دلیل شدت خوشحالی یا تحریک سگ بروز کنند و گاهی برای ما یا حتی خود سگ ناخوشایند باشند.
مدیریت هیجان در سگ‌ها
- آرامش خود را حفظ کنید: هنگامی که سگ شما هیجان‌زده است، آرام بمانید و واکنش‌های شدید نشان ندهید. برخورد آرام شما به سگ کمک می‌کند تا آرامش پیدا کند.
- آموزش رفتارهای جایگزین: سگ را تشویق کنید که در زمان هیجان، به‌جای پریدن روی شما، روی زمین بنشیند. این کار را می‌توانید با استفاده از فرمان‌های ساده مانند “بشین” یا “بخواب” انجام دهید.
- تشویق در زمان مناسب: هرگاه سگ شما رفتار مناسبی نشان داد، او را تشویق کنید. این رفتار می‌تواند شامل نشستن، آرام ماندن یا جلوگیری از پریدن روی شما باشد.
- تمرین مداوم: مدیریت هیجان نیازمند تمرین و تکرار است. هرچه بیشتر با سگ خود تمرین کنید، او بهتر یاد می‌گیرد که چگونه هیجان خود را کنترل کند..
مدیریت هیجان با قطع ارتباط
یکی از موثرترین روش‌ها برای کاهش رفتارهای هیجانی در سگ‌ها قطع ارتباط است.
- قطع ارتباط چشمی: هنگام ورود به خانه، به سگ نگاه نکنید. توجه خود را از او بردارید و به کار دیگری مشغول شوید.
- قطع ارتباط فیزیکی: اگر سگ به شما می‌پرد یا هیجان‌زده می‌شود، از لمس کردن یا نوازش او خودداری کنید.
- عدم پاسخ به رفتار هیجانی: وقتی سگ شما در حال نشان دادن رفتار هیجانی است، با او بازی یا تعامل نداشته باشید. به او نشان دهید که این رفتار باعث توقف توجه شما می‌شود.
مثال عملی:
اگر سگ شما هنگام ورود به خانه بسیار هیجان‌زده می‌شود:
- وارد خانه شوید و بدون توجه به سگ، کلید را در جایش قرار دهید یا به سمت اتاق دیگر بروید.
- وقتی سگ آرام شد، به او نزدیک شوید و به آرامی نوازشش کنید.
- اگر دوباره هیجان‌زده شد، فوراً از تعامل با او دست بکشید.
آیا سگ‌ها لجبازی می‌کنند؟
یکی از باورهای اشتباه در میان صاحبان سگ این است که سگ‌ها رفتارهای خود را از روی لجبازی انجام می‌دهند. این باور کاملا نادرست است. سگ‌ها توانایی درک مفهوم “لجبازی” را ندارند.
علل رفتارهای به‌ظاهر لجبازانه:
- استرس یا هیجان: اگر سگ شما در غیاب شما جایی را کثیف می‌کند، احتمالاً استرس جدایی یا هیجان بازگشت شما دلیل آن است.
- عدم آموزش کافی: سگ شما ممکن است رفتاری را به دلیل عدم آموزش مناسب یا فراموشی انجام دهد.
- شرایط محیطی: محیط شلوغ، حضور افراد غریبه یا تغییرات در محیط زندگی می‌تواند باعث بروز رفتارهای نادرست شود.
مثال‌ها:
- اگر سگ شما هنگام مهمانی از فرمان “بشین” تبعیت نمی‌کند، احتمالا در آن لحظه به دلیل هیجان یا استرس، قادر به تمرکز نیست.
- اگر هنگام بازگشت به خانه متوجه ادرار سگ شدید، این رفتار نشانه استرس جدایی است، نه لجبازی.
تشخیص ناهنجاری از حساسیت
بسیاری از رفتارهایی که ما به عنوان “ناهنجاری” در سگ‌ها می‌شناسیم، در واقع حساسیت‌های کوچک یا واکنش به استرس و هیجان هستند. اگر سگ شما به یک فرد خاص (مانند رفتگر) حمله می‌کند، این رفتار ناشی از حساسیت به آن فرد است. با استفاده از حساسیت‌زدایی گام‌به‌گام می‌توان این مشکل را حل کرد.
اگر سگ شما هنگام ورود مهمانان ادرار می‌کند، این رفتار نتیجه هیجان است، نه ناهنجاری.
چگونه با حساسیت‌ها مقابله کنیم؟
- رفتار سگ را مشاهده و تحلیل کنید.
- عامل تحریک‌کننده را شناسایی کنید.
- با استفاده از تکنیک حساسیت‌زدایی، رفتار را اصلاح کنید.
- تفکیک ترس، استرس، هیجان و ناهنجاری
برای درک بهتر، هر یک از این عوامل را تفکیک می‌کنیم:
- ترس: یک واکنش طبیعی به موقعیت یا محرکی است که سگ آن را تهدیدآمیز می‌بیند.
- استرس: حالتی است که سگ به دلیل عدم اطمینان یا فشار محیطی تجربه می‌کند.
- هیجان: واکنش غریزی و ناخودآگاه به محرک‌هایی که موجب شادی یا تحریک بیش از حد سگ می‌شوند.
- ناهنجاری: بسیاری از رفتارهایی که به اشتباه “ناهنجاری” خوانده می‌شوند، در واقع حساسیت‌های رفتاری یا واکنش به ترس و استرس هستند. ناهنجاری واقعی در سگ‌ها زمانی رخ می‌دهد که رفتار به علت مشکلات روانی عمیق یا بیماری ایجاد شده باشد، اما این موارد نادر هستند.
نتیجه‌گیری
در این جلسه متوجه شدیم که هیچ سگی ذاتا ناهنجار نیست. اگر صاحب سگ رفتار درستی داشته باشد، می‌تواند با استفاده از تکنیک‌های مناسب، تمامی مشکلات رفتاری سگ خود را برطرف کند. درواقع رفتارهای نادرست سگ‌ها، کاملا به رفتار و متدهای آموزشی ما سرپرستان برمی‌گردد. در نتیجه اگر می‌خواهیم رفتارهای نادرست سگمان را اصلاح کنیم، باید در ابتدا رفتارهای خودمان را اصلاح کنیم.
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.